Meteôrologika IV’ün Jeneolojisi: Metnin Aristoteles’e Nispeti, Tercümeleri ve İbn Sina’nın el-Efʿâl ve’l-infiʿâlât’ı
Bu makalede, Aristoteles’in (ö. M.Ö. 322) doğa felsefesi külliyatı kitaplarından biri olan Meteôrologika’nın dördüncü kitabına odaklanılacaktır. İlk kısımda, kitabın felsefe tarihi içerisindeki yerini dikkate alan bir okumayla, esere dair otantiklik tartışmalarına değinilecektir. Burada, eserin antik şârihler nezdindeki konumuna ve modern dönem felsefe tarihçilerinin yorumlarına yer verilerek kısa bir otantiklik tartışması yapılacaktır. Kitaba dair genel bir panorama sunulduktan sonra, söz konusu eserin öncelikle Grekçe ve Latince şerhler ışığında Arapça tercümelerine geçilecektir. Burada İskender el-Afrodisi’nin (ö. M.S. III. yüzyıl) ve Olympiodorus’un (ö. M.S. VI. yüzyıl) şerhi analiz edilecek, akabinde diğer Latince tercümeler ve şerhler zikredilecektir. Üçüncü bölümde Meteôrologika IV’ün Arapçaya intikal aşamasında metnin yeniden inşa sürecine odaklanılacaktır. Bu kısımda özellikle Yuhanna b. Bıtrik’in (ö. yaklaşık 840) el-Âs̱âru’l-ʿulviyye tercümesi merkeze alınarak, tercüme Meteôrologika IV ile karşılaştırılacaktır. Bu tercüme faaliyetinin doğrudan bir dilsel aktarım ameliyesi olmak yerine tercüme edilen dilde yeniden ihdas edilen yapısal ve ıstılahi özelliklerine vurgu yapılacaktır. Son kısımda ise hem metnin hem de mesailin İbn Sina’daki karşılığı olarak telakki edilmesi gereken İbn Sina’nın el-Efʿâl ve’l-infiʿâlât kitabı tasviri ve tahlili bir incelemeye tabi tutulacaktır. Burada kitabın İbn Sinacı doğa felsefesindeki konumuna ve birkaç müşterek meseleye atıfta bulunulacaktır. Akabinde İbn Sina’nın özgün katkılarına değinilecek, nihayet el-Efʿâl ve’l-infiʿâlât kitabı baz alınarak, İbn Sina’nın Aristotelesçi geleneğin hem takipçisi hem de özerk bir yeniden yorumlayıcısı olarak dikkate alınması gerektiği iddia edilecektir.
Nur Muhammed ŞAHİN
